Özel hukuk uyuşmazlıklarında başvurulan alternatif çözüm yollarından biri olan arabuluculuk sistemi, günümüzde yaygın olarak tercih edilen bir meslek haline gelmiştir. Arabuluculuk Kanunu, tarafların özgür iradeleri ile seçtikleri, uzman ve tarafsız üçüncü şahısların hakemliğinde (arabulucular) uyuşmazlığa konu olan sorunun mahkeme dışında, hem hızlı hem de kesin şekilde çözülmesini amaçlayan hukuk sistemidir. Arabuluculuk sitemine taraflar dava açılmadan önce ya da dava açıldıktan sonrada başvurabilirler.
6325 kanun numarası ve 22.06.2012 tarihli resmi gazetede yayımlanan “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu” bu sistemin detaylarını ve temel ilkelerini açıklamaktadır. Bu Kanun ile hukuki uyuşmazlıkların arabuluculuk sistemi yolu ile çözümlenmesi de uygulanacak olan usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Arabuluculuk Kapsamı Nasıldır?
Arabuluculuk ikiye ayrılır
İhtiyarı Arabuluculuk: Tarafların arabulucuya gitmesinin gerekmediği durumda olmalarına rağmen, uyuşmazlığın dava açılmadan hızlı şekilde çözülmesi için arabulucuya başvurdukları durumlardır. Taraflar, her türlü özel hukuk uyuşmazlığı ile ilgili olarak ihtiyarı arabuluculuğu tercih edebilirler.
Zorunlu Arabuluculuk: Kanunun ile belirlenen bazı uyuşmazlık kapsamlarında dava açılmadan önce arabulucuya gidilmesi zorunludur. Bu durum uyuşmazlık açısından dava şartıdır. Yani eğer arabulucuya başvurmadan dava açılmış ise dava şartı yerine getirilmediği için dava reddedilir. Ticari davalar yanı sıra iş mahkemelerine konu olan kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai veya maaşlar gibi talepler zorunlu arabuluculuk kapsamı içerisindedir.
Hukuk alanında çalışanların son dönemde tercih ettikleri bu sistem özenli ve dikkatli çalışma gerektirmektedir. Dava süreçleri yoğun olan hukukçular açısından, zamanın yönetimi de çok önemlidir. Dava takip sistemleri zamanın kolay yönetilmesi ve davalar için önemli sürelerin atlanmaması için geliştirilmiş otomasyon sistemleridir. Zamanın etkin yönetilmesi konusunda bu yazımızı okuyabilir ve size verimlilik kazandıracak otomasyon sistemleri konusunda demo talep edebilirsiniz.
Hangi Davalarda Arabulucu Zorunludur?
Bazı uyuşmazlıklarla ilgili dava açabilmek için arabuluculuk, dava şartıdır. Dava şartı; bir mahkemenin, mahkemeye konu olan davayı inceleyebilmesi ve karara bağlayabilmesi için gerekli olan ya da olmaması gereken şartların tamamıdır. Dava açabilmek için öncelikle arabuluculuk hizmeti alınması gereken uyuşmazlıklar şunlardır:
- Ticaret Hukuku: Tazminat veya alacaklarla ilgili taleplere yönelik dava açmadan önce mutlaka arabulucuya başvurulmuş olması gerekir. Arabuluculuk hizmeti almadan Asliye Ticaret Mahkemesinde dava açılması mümkün değildir.
- Tüketici Uyuşmazlıkları: Tüketici Mahkemelerinin iş yükü her geçen gün arttığı için Tüketici Mahkemeleri kapsamına giren davalar için arabuluculuk dava şartıdır. Mahkemelerde 3 ile 8 yıl arasında çözülebilen bu davalar arabuluculukla daha kısa sürede çözülebilir.
- İş Hukuku: İşveren ile işçi arasında gelişen maaş, fazla mesai ücretleri, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücretleri gibi uyuşmazlıklar öncelikle arabuluculuk yöntemi ile çözülmeye çalışılmalıdır. Arabulucuya gitmeden İş Mahkemelerinde dava açılması mümkün değildir.
Arabulucu Olmak İçin Şartlar Nelerdir?
Arabuluculuk yapma yetkisini kazanmak ve arabuluculuk siciline kayıt olmak için bazı şartlar gerekmektedir. Bunun için;
- Türk vatandaşı olunması,
- Hukuk Fakültesi mezunu olunması ve meslekte en az 5 yıllık kıdeme sahip olunmasına,
- Tam ehliyetli olunması,
- Kasten işlenmiş bir suçtan dolayı mahkum olunmaması,
- Arabuluculuk eğitiminin tamamlanmış olması,
- Bakanlık tarafından yapılan hem yazılı hem de uygulamalı sınavda başarılı olunması, gerekmektedir.
Bu şartları sağlayan arabulucular, sicile kayıt oldukları tarihten itibaren faaliyetlerine başlayabilirler. Arabuluculuk ücretleri, faaliyetin bittiği tarihte yürürlükte olan Arabulucu Asgari Ücret Tarifesi kapsamında belirlenir. Bu ücret taraflar arasında eşit şekilde karşılanır. Arabulucular sicile kayıt sırasında giriş aidatı öderler. Her yıl içinde yıllık ait alınır.
Arabulucu Taraflara Çözüm Önerisi Getirebilir Mi?
Hukuki bazı uyuşmazlıkları mahkemeye gerek kalmaksızın, her iki tarafın da faydasına olacak şekilde çözülmesi yöntemine arabuluculuk denir. Resmi olarak arabuluculuk yapma yetkisi avukatlarda bulunur. Arabuluculuk yapan avukatlar tarafsızdır ve taraflara çözüm önerisi getiremez. Sadece iki tarafı bir araya getirmek ve müzakere etmelerini sağlayarak, anlaşıp uzlaşmalarına yardımcı olur.
Bir avukatın resmi olarak arabulucu olması için çeşitli şartları sahip olması gerekir. Hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra avukatlık mesleğinde 5 yıllık kıdemi bulunan ve Adalet Bakanlığı’na bağlı Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın siciline kayıtlı olmak gerekir. Arabuluculuğun amacı; taraflar arasında uyuşmazlığa neden olan konuların mahkemeler dışında hızlı bir şekilde çözümünü sağlamaktır.
Arabuluculuk Ne Kadar Sürede Sonuçlanmalıdır?
Arabuluculukta, mahkemelerin iş yükünün azaltılması ve uyuşmazlıkların kısa sürede çözülmesi amacı ile hizmet verilir. Bir uyuşmazlığın arabuluculuk ile özümlenmesi için 3 hafta süre verilir. 3 hafta sonunda çözüme kavuşmayan uyuşmazlıklar için arabulucunun bu süreyi 1 hafta daha uzatma yetkisi bulunur. Tarafların bu süre sonunda anlaşamaması durumunda arabulucu her iki tarafa da “Anlaşamama Tutanağı” imzalatır.
6325 Sayılı Kanun Nedir?
6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu bazı uyuşmazlıkların arabuluculuk yöntemi ile çözülebilmesine olanak sağlar. Tarafların serbest şekilde tasarruf etmelerinin mümkün olduğu ve kamu düzenini bağlamayan davalar ihtiyari arabuluculuk ile çözülebilir. Bu uyuşmazlıklar şu şekilde sıralanabilir.
- Maddi tazminat davaları
- Manevi tazminat davaları
- Muris muvazaası, saklı pay sebebi ile tenkis davası ve mirasa konu olan malların paylaşımı
- Boşanma davalarına bağlı gelişen mal paylaşımları, gerçekleşen boşanmaya istinaden maddi ve manevi tazminat talepleri
- Gayrimenkul hukuku dolayısıyla doğan vekalette görevi kötüye kullanma, işgal davaları, ortaklığın giderilmesi davaları, önalım davası, kat karşılığı yapılan inşaat sözleşmesi ve gayrimenkule yönelik yapılan müdahalenin men edilmesi davaları
