İrtikap suçu, bir kişinin yerine getirmiş olduğu kamu görevi ile kendisine sağlanan nüfuzu kötü durumlar için kullanıp şahsına ya da başkasına menfaat sağlaması ya da bu amaç dâhilinde vaatte bulunmasıdır. Kişinin bir kimseyi menfaat sağlamaya mecbur halde bırakması, ikna etmesi ya da hatasından faydalanıp çıkar elde etmesinde de yine irtikap suçu işlenmiş sayılır.
İrtikap suçunda kamu görevlisi, görevinden dolayı bir işi yapmakla mükelleftir. Bu yapmak zorunda olduğu işin karşılığında ise karşısındaki vatandaşı ya da herhangi bir kişiyi bazı yollarla etki altına alır. İrtikap suçunu işleyen kamu görevlisi, şahsı ya da üçüncü bir kişi için haksız şekilde fayda elde etmek ister.
İrtikap suçu Türk Ceza Kanunu kapsamında hazırlanan Millete ve Devlete Karşı Suçlar bölümünün de 250. maddesinde yer alır. İrtikap suçu, seçimlik hareket kapsamında işlenebilen bir suçtur. Kamu görevlisinin de hangi yollar aracılığıyla bu suçu işleyebileceği ise ilgili maddenin gerekli metninde sayılmıştır.
İrtikap Suçu Şartları Nelerdir?
İrtikap suçu için bazı şartlar mevcuttur. Bu şartlardan kısaca bahsetmek gerekirse;
- İrtikap suçundan dolayı mağdur olan kişi icbar ya da ikna edilen kişi olarak kabul edilir. Aynı zamanda bu suçta hatasından da yararlanılan kişidir. Bu noktada mağdur olan taraf ise toplumun kendisi ya da kamu idaresidir.
- İrtikap suçu fail özelliğinden dolayı özgü bir suç olarak kabul edilir. İrtikap suçunun faili ise sadece kamu görevlisi olabilir. Bu nedenle irtikap suçu herkes tarafından işlenemez. Kamu görevlisi dışındaki kişilerin irtikap suçuna iştirak edilmesi durumunda ise iştirak hükümleri uygulanır.
- İrtikap suçu kasıt ile işlenebilir. Yani bir kişi, hem bilerek hem de isteyerek irtikap suçu işleyebilir. İrtikap suçunun taksirli şekilde işlenmesi mümkün değildir.
İrtikap Suçu Çeşitleri Nelerdir?
İrtikap suçu, seçimlik hareketli bir suç türüdür. Bu suçun işlenmesi için birden çok hareketle suç işlenebilir. Bu konuyla ilgili olan kanun maddesinde; irtikap suçu, icbar, ikna ve hatadan yararlanma noktalarına ilave olarak denetim görevinin de ihmali meydana gelebilir. İrtikap suçuna yönelik her bir eylem için farklı ceza yaptırımları öngörülür. İrtikap suçu çeşitleri ise kısaca şu şekildedir;
- İcbar yani Zorlama Suretiyle İrtikap Suçu
- İkna Suretiyle İrtikap Suçu
- Hatadan Yararlanma Suretiyle İrtikap Suçu
- Denetim Görevinin İhmali Suretiyle İrtikap Suçu
İrtikap Suçu Cezası Nedir?
İcbar suretiyle işlenen irtikap suçunun cezası 5 seneden 10 seneye kadar hapis şeklindedir. İrtikap edilen menfaatin kıymeti ile mağdurun ekonomik gücü dikkate alındığı zaman ceza, yarısına kadar indirilebilir. İcbar suretiyle işlenen irtikap suçunun hapis cezasının sınırı vardır. Bu nedenle verilecek olan hapis cezası adli para cezasına çevrilmez. Aynı zamanda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı da verilemez. Diğer irtikap suçu cezalarından ise kısaca şu şekilde bahsedilebilir;
- İkna sureti ile gerçekleştirilen irtikap suçunun cezası, 3 seneden 5 seneye kadar hapis cezasıdır.
- Hatadan yararlanma suretiyle işlenen irtikap suçunun cezası 1 seneden 3 yıla seneye hapis şeklindedir.
- Denetim görevinin ihmali ile işlenen irtikap suçunun cezası da 3 aydan başlamak itibariyle 1 seneye kadar hapis cezasına hükmedilir.
İrtikap Suçu Şikayet Süresi ve Zaman Aşımı Durumu Nedir?
İrtikap suçu, şikayete bağlı olarak ilerleyen suçlar arasında yer almaz. Bu nedenle dava açılımı için illa ki bir şikayetin olmasına gerek yoktur. Savcılık, irtikap suçunun işlenmesi durumunda soruşturmayı direkt olarak kendisi başlatır. İrtikap suçunun işlenmesinden dolayı mağdur olan kişi, bu durumdan şikayetçi olmadığını belirtse bile kovuşturma ya da soruşturma aşamasına herhangi bir etkisi bulunmaz.
İrtikap suçunun zaman aşımı süresi ise 15 yıldır. Suçun işlenme tarihi itibariyle irtikap suçunu işleyen kamu görevlisine dair dava açılmazsa ya da dava açılsa bile zaman aşımı süresi içinde sonuca kavuşmaz ise zaman aşımı süresinin dolmasından dolayı dava düşer.
