Başka herhangi bir ülkede verilen mahkeme hükmünün icra etkisini göstermesi için yaptırım uygulanması olarak bilinen tenfiz için öncelikle;
- Tanıma,
- Karşılıklılık ilkesi,
- Savunma hakkına uygunluk gibi unsurların olması gerekir.
Tanıma olarak ifade edilen kavram, yabancı ülkenin mahkemesinde dava için kesin olarak hüküm verilmiş olmasıdır. Buna ek olarak iki devlet arasında konuyla ilgili bir anlaşma ya da uygulama olması gerekir. Bu durum karşılıklılık ilkesi olarak bilinir. Son olarak ilgili kişinin sahip olduğu haklar çerçevesinde davanın o ülkede görülmüş olması gerekir. Bu da bireyin savunma hakkına uygunluk olarak ifade edilir. Tüm bu şartlar yerine getirildiğinde kolaylıkla tenfiz davası açılarak hükmün yerine getirilmesi sağlanabilir.
Tanıma ve Tenfiz Davaları Arasındaki İlişki
Tenfiz davasının açılabilmesi için tanıma unsurunun gerçekleşmiş olması gerekir. Tanıma yabancı ülkede mahkeme tarafından hükmün karara bağlanmış olmasıdır. Tenfiz ise bu hükmün yerine getirilmesi için yaptırım uygulanmasıdır. Tanıma davasının tanıma; yabancı bir ülkede bir mahkeme hükmünün kesin hüküm etkisinin kabul edilmesi demektir. Tanıma davasının açılabilmesi aranan şartlar ise şu şekilde sıralanabilir:
- İlam hukuk davalarına ilişkin olmalıdır.
- İlam yabancı mahkemeler tarafından verilmiş olmalıdır.
- İlamın şekli bakımından davanın konusu kesinleşmiş olmalıdır.
- Yabancı mahkemede verilen ilamın Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir alanda verilmiş olmalıdır.
- Davanın konusu Türk kamu düzenine uygun olmalıdır.
- Verilen ilamın kanunlar ihtilafı kurallarına uygun olmalıdır.
Eğer yurtdışında bir mahkemede alınan karar Türk mahkemeleri tarafından tenfiz yolu ile kabul edilmezse hüküm uygulanmaz.
Tenfiz Davasında Apostil İşlemlerinin Önemi
Yabancı ülkelerde mahkemelerce alınan kararların resmi merciler tarafından tanınması için apostil işlemlerinin yapılması gerekir. Apostil işlemleriyle tenfiz davası onaylanmış olur. Çok sayıda ülke tarafından onaylanan Lahey anlaşmasıyla bu ülkelerin mahkemelerinde alınan kararlar apostil işlemi ile onaylanarak geçerli kabul edilir. Böylece bir ülkede düzenlenen resmi bir belge, başka bir ülkede kolaylıkla ibraz edilir. Türk mahkemeleri tenfiz davası üzerinde konsolosluk onayı ya da apostil görmeden kararı tanımaz.
Boşanma Davalarında Tenfiz Süresi
Yabancı bir ülkede boşanan çiftlerin Türkiye’de de resmen boşanmış sayılabilmesi için tenfiz işleminin yapılması gerekir. Bu işlemlerin ne kadar zaman alacağı ise değişiklik gösterir. Bu süreç genel olarak tarafların ulaşılabilir olmasına bağlıdır. Eğer her iki tarafın yasal temsilcisi davada hazır olursa dava bir duruşmada hemen karara bağlanır. Aksi halde yurtdışındaki tarafa tebligat yapılır. Bu durumda davalı taraf herhangi bir itiraz göstermezse tanıma işlemi gerçekleşir ve tenfiz kararı alınır.
