Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkalarının zararına ancak kendi ya da başkasının yararına fayda elde edilmesi suçuna dolandırıcılık suçu denilir. Ülkemizde en fazla işlenen suçların başında gelen dolandırıcılık suçu ve cezası 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde ile suçun basit hali hüküm altına alınır. Aynı kanunun 158. maddesinde ise nitelikli dolandırıcılık suçu düzenleme altına alınmıştır
Dolandırıcılık suç duyurusu için bulunulan yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığı’nın yanı sıra polis ya da jandarma karakollarına şikâyette bulunulabilinir. Kolluk kuvvetlerine yapılan suç duyurularında kolluk görevlileri suç duyurusunu savcılığa iletirler. Ancak bu suçların soruşturulması ve konuşturulması için şikâyette de gerek yoktur. Dolandırıcılıktan savcılığa suç duyurusu yapılmasına gerek kalmadan suçun işlendiği öğrenilir öğrenilmez Savcılık tarafında da resen soruşturma başlatılır.
Basit dolandırıcılık suçlarında Asliye Ceza Mahkemeleri görevlidir. Ancak nitelikli dolandırıldık suçlarında ise farklı olarak suçun işlendiği yerdeki Ağır Ceza Mahkemeleri görevlidir.
Dolandırıcılık Suçu Cezası Nedir?
Dolandırıcılık suçu kısaca, aldatma amacı ile yapılan kasıtlı menfaat elde etme eylemidir. Bir başkasının malvarlığına yönelik değerleri elde etmek amacında olan failin, bu amacına ulaşmak için araç olarak hileden yararlanması ve araç niteliğindeki hileli davranışları – hareketleri sonucunda bu hileli davranışlara muhatap kalan kişinin zararına, failin kendisinin ya da üçüncü kişinin lehine ilişkin olarak haksız şekilde yarar elde ettiği bir suçtur. Bu sucun sonucunda faalin kendisi veya bakasına yararına ancak mağdurun zararına bir durum ortaya çıkar.
Basit dolandırıcılık suçu TCK 157. Maddesi kapsamında düzenlenir. Ayrıca aynı kanunun 158. maddesinde ise nitelikli dolandırıcılık suçu yanı sıra 159. maddesinde de dolandırıcılık suçunu bir hukuku ilişki çerçevesine dayanmış olan bir alacağı tahsil etmek amacı ile işlenmesi durumunda daha az ceza gerektiren hususlar düzenlenmiştir.
Dolandırıcılık suçu, kişilerin mal varlıklarını ilgilendiren ve mülkiyet hakkıyla bağlantılı bir suçtur da diyebiliriz. Kanunda dolandırıcılık suçu ile doğan mülkiyet hakkının korunması yanı sıra hileli davranış ile aldatılan kişilerin de irade özgürlüklerinin korunması amaçlanır.
Dolandırıcılık suçunun unsurları şu şekildedir:
Suçun konusu: Bu suçun konusu malvarlığına yönelik olan herhangi bir değerdir. Bu değer taşınır bir değer olabildiği gibi taşınmaz mal ya da alacak hakkı da olabilir.
Fail ve mağdur: Kanunda bu suçun mağduru ve failine yönelik bir düzenleme bulunmamıştır. Çünkü dolandırıcılık suçunun faili ya da mağduru herkes olabilir. Fail ile suç sonucunda yarar sağlayan kişinin aynı olması da gerekmez. Ayrıca hileli davranış ile aldatılan ve mal varlığında zarar meydana gelen kişilerinde farklı olması mümkündür.
Eylem: Bu suç kasıtla işlenir. Yani fail, hileli davranışlarla kişiyi aldatıp, mağdurun veya başkasının zararına, kendisinin ya da başkasının yararına fayda elde edeceğini biliyor ve istiyor olması gerekir. Ancak bu suç için özel kasıt aranmaz.
- Dolandırıcılık Hangi Suça Girer?
Dolandırıcılık suçu ceza kanunu kapsamına girer. 5237 sayılı Türk ceza kanunun 157. maddesinde bu suçun basit hali özetlenirken aynı kanunun 158. maddesinde ise suçun nitelikli hali düzenlenmiştir. Dolandırıcılık sebebi ile suç duyurusunda dilekçe yazılması sırasında failin ve mağdurun tespiti çok önemlidir. Dolandırıcılıktan savcılığa suç duyurusu dilekçesi internetten ulaşılıp duruma uyarlanabilir. Ancak sonucun daha etkili olması açısından dolandırıcılık suç duyurusu dilekçesi bir avukat aracılığı ile yazılması daha doğru olacaktır.
Dolandırıcılık Suçunun Cezaları Nelerdir?
Dolandırıcılık suçu cezası kanunla açık şekilde düzenlenmiştir. TCK 157.maddesinde düzenlenen basit dolandırıcılık suçunun cezası 1 yıldan beş yıla hapis cezası ve 5 bin güne kadar da asli para cezası şeklindedir.
Ancak bu suçun nitelikli suç durumunda olması halinde cezalar değişir. Nitelikli dolandırıcılık suçu cezası ile 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 5 bin güne kadar da adli para cezası şeklinde hükmedilmiştir. Ayrıca 158. Madde 1-e, f, j, k ve l bentlerinde belirtilen durumlarda suçun işlenmesi halinde alt sınır dört yıldan başlarken adli para cezasının da miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olmayacak şekildedir. Eğer bu suç hukuki niteliğe bağlı bir alacağın alınması amacı ile işlenmiş ise 6 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmedilebilinir.
- Dolandırıcılık Suçunun Basit Hali TCK 157. Madde
Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.
- Dolandırıcılık Suçunun Nitelikli Hali TCK 158. Maddesi
Madde 158- (1) Dolandırıcılık suçunun;
- a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
- b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
- c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
- d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
- e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
- f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
- g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
- h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
- i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
- j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
- k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
- l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 –
5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013-6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
(3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır
